Meditatie

Zodra we aangeraakt zijn en de eerste stap op de mystieke weg zetten, vormt meditatie de centrale oefening. Meditatie betekent ‘aandacht’ en ‘aanwezig zijn’. ‘Aandacht’ maakt ons ontvankelijk. Door aandachtig te zijn worden we bewust van wat er in ons leven gebeurt. We ontdekken hoe automatisch we leven en afgeleid worden. We beseffen hoe gedachten en gevoelens ons leven beheersen. We worden geleefd. Zie hoe dit werkt, elke dag opnieuw. Zie werkelijk wie we zijn en hoe we handelen. Tegelijkertijd dienen we deze bewuste ervaring in evenwicht te brengen. Dit noemen we ‘aanwezig zijn’. ‘Aanwezig zijn’ betekent leren in ons lichaam te wonen en je echt thuis voelen; de wereld ervaren, in het ‘hier en nu’, zonder dat we meegesleurd worden. We blijven in onze eigen kracht: een ervaring van geworteld zijn, een gevoel van stabiliteit en niet meer in bezit genomen door de constante stroom van denken en voelen. We leren onze krampachtige houding van vastgrijpen en vasthouden los te laten en oefenen in non-identificatie: we raken niet meer geïdentificeerd met onze egocentrische levenshouding en de zuigkracht van de wereld.

Vanuit de basishouding van ‘aandacht en aanwezig zijn’ kunnen we stap voor stap de meditatie verdiepen. We openen onze aandacht en bemerken meer en meer dat ons lichaam als een ruimte verschijnt. We ervaren een open doorschijnende ruimte, niet meer vastzittend in een egocentrisch beeld van onszelf en ons lichaam. We zijn open en ontvankelijk naar de wereld en tegelijkertijd aanwezig in de kracht van de ruimte-die-we-zijn. Vervolgens blijkt dat deze ruimte een middelpunt heeft, het mystieke hart, het centrum van ons wezen. Het mystieke hart vormt de innerlijke woonplaats van de Ziel. Door steeds vanuit het mystieke hart aandachtig te zijn, kunnen werkelijk de Ziel tot ontplooiing brengen en ons meer en meer laten inspireren door de Goddelijke Tegenwoordigheid, de eeuwige Bron van liefde, compassie en wijsheid.

De oefeningen van aandacht, aanwezig zijn, ruimte en het mystieke hart kunnen zich echter niet beperken tot het mediteren in stilte en afzondering op een rustige plek in je huis. Als we opstaan en onze stille plek verlaten, stappen we in de dagelijkse werkelijkheid. We worden dan geconfronteerd met chaos, ellende, schoonheid, liefde enz. Hoe zullen we handelen, wat gaan we doen? Meditatie is een continue proces. Als we ‘s ochtends opstaan en ‘s avonds weer naar bed gaan. Als we onder de douche stappen, ons aankleden, tandenpoetsen en op een open en heldere wijze de dag proberen te beginnen. We oefenen meditatie als we boodschappen doen, lekker eten klaar maken en de afwas volbrengen. Ieder moment in het leven is eigenlijk een wonder. Meditatie is een onophoudelijk proces en doorsnijdt alle grenzen. Of we nu koken, afwassen, lopen of autorijden, ons leven is een kunstwerk. Bepaalde geluiden, zoals het rinkelen van een telefoon, kunnen ons meestal hinderen. Maar in plaats van geïrriteerd te raken door het geluid en automatisch in te gaan op allerlei associaties die naar boven komen, kunnen we proberen het geluid ruimte te geven en werkelijk te luisteren, rustig naar de telefoon te lopen en bewust te ademen. Kortom je niet door de telefoon van de wijs te laten brengen, maar aandachtig de gebeurtenis te gemoed te treden. Dit geldt ook als we in contact staan met het absurde en negatieve in het leven. Gevestigd vanuit de krachtige basis van meditatie kunnen we betrokken zijn en tegelijkertijd onbevangen in contact staan met verleidingen, met geweld, met de vergankelijkheid van het leven en met oneindig veel bijzondere, eigenwijze, gewone of hartverscheurende zaken. We bezitten zodoende de mogelijkheid ons werkelijk open te stellen voor de Oerbron. We maken ‘ruimte’ en onze ervaring wordt meer en meer doorschijnend. Tegelijkertijd blijven we ‘aanwezig’ en laten ons niet meesleuren. Zodoende kunnen we de zuigkracht en gehechtheid van het leven neutraliseren. We kunnen volledig en helder het leven aanschouwen zoals het werkelijk verschijnt en meegaan met de beweging van de Goddelijke Adem, zonder vast te grijpen, zonder te oordelen.

De Amerikaanse Zenleraar Dennis Genpo Merzel zegt hierover:

"Leven in de Grote Weg (the Great Way), is leven zonder grenzen of afbakeningen. Het gaat niet over de vraag of dat makkelijk of moeilijk is. Het is eenvoudig "de Weg".
Laat alles zijn, zoals het is. Het is zo eenvoudig, maar wij creëren altijd maar weer onnodige moeilijkheden. Wij zetten onze voorkeuren en aversies bovenop al hetgeen er is. Wij willen de dingen gewoon niet zien zoals ze zijn. Wanneer je niet langer stevig vasthoudt aan alle dingen en je niet langer vol gehechtheid lief hebt waarbij je alles onder controle wenst te houden, en geen aversie tegen de dingen koestert, dan zie je de dingen duidelijk zoals ze zijn, zonder observator. Dan is er alleen maar zien, alleen maar horen. Er is niemand, er is slechts ruimte. Het zelf is geledigd van het zelf." 
[Dennis Genpo Merzel. The eye never sleeps; striking to the heart of Zen]

Het gaat om de geest te laten zijn, zo als het is. Net als met een glas water vervuild door modder, dienen we het glas gewoon te laten staan. Langzaam zakt de modder naar de bodem en het water wordt weer helder. Zo is het ook met onze geest. Maar zodra we onze geest gaan manipuleren en daarbij vasthouden aan onze voorkeuren en aversies, blijft er een troebele toestand aanwezig. Door niet meer mee te gaan met allerlei gedachten, beelden en gevoelens maar aanwezig te blijven in de levende ervaring, ontstaat er ruimte, openheid en gevestigd-zijn. De scheiding tussen degene die kijkt en het object waarnaar gekeken wordt verdwijnt. Er is sprake van een eenheidservaring. Geen zelf meer dat zichzelf ervaart. Geen fixatie en scheiding meer. Geen onderscheid tussen leven en dood, alleen maar een transparante ik-loze ervaring waarin alles helder en kleurrijk ontstaat en vergaat.

Het vraagt veel geduld, vertrouwen, doorzettingsvermogen en beoefening om werkelijk los te laten en de zuigkracht van de wereld te doorbreken. Het is een intense worsteling. 
Het bewandelen van de mystieke weg is geen gemakkelijke opgave maar het biedt wel de mogelijkheid om werkelijk tot bevrijding te komen. Het is een fundamentele uitdaging verschillende hindernissen te overstijgen en uiteindelijk inzicht te ontwikkelen in de grondslag van het leven en de Ziel tot ontplooiing te brengen.

Joseph Goldstein en Jack Kornfield vatten deze uitdaging als volgt samen:

"Het groot en prachtig recht dat wij mensen hebben is het recht om het pad van ontwaken te gaan. Vaak zal het moeilijk zijn en van tijd tot tijd zelfs onmogelijk lijken. Thomas Merton schrijft hierover: 'Op het moment dat het onmogelijk lijkt om lief te hebben en het hart in steen is veranderd, leert men wat werkelijke liefde is en wat het betekent om werkelijk te bidden'. Als wij in staat zijn dat te onthouden, gaan de moeilijkheden die wij in de praktijk tegenkomen deel uit maken van de volledige meditatie. Zo ontstaat er een plek waar wij kunnen leren om het hart te openen. De moeilijkheden zijn het sap, deel van hetgeen ons levendig houdt. Het werken met hindernissen zal ons tot groter inzicht brengen en tot meer begrip." 
[Joseph Goldstein & Jack Kornfield. Seeking the heart of wisdom]

Uit: STADIA VAN REGENERATIE
Beschouwing over Meditatie en de Mystieke Weg
© Kees Voorhoeve