iSilence, gun jezelf een iBreak

Hans Gijsen beantwoordt vragen uit de dagelijkse meditatiepraktijk 
Uit BoeddhaMagazine #74; winter 2013

Vraag van Thijs: Kan meditatie mij helpen om van mijn iPhoneverslaving af te komen? Ik zit voortdurend op Facebook, Twitter, enz. Ik ben 22 jaar, maar ik voel me net een bejaarde als ik naar bed ga. Ik durf mijn iPhone niet uit te zetten omdat mijn vrienden vinden dat ik ook ’s nachts bereikbaar moet zijn.

Dag Thijs, Meditatie kan daar zeker bij helpen. Ik zou je echter adviseren om het breder aan te pakken, zeker als het klopt wat je zelf beweert, dat je verslaafd bent.

Misschien eerst als troost: de Boeddha kwam erachter dat we allemaal verslaafd zijn. We zijn verslaafd aan onze verlangens en gehechtheden, aan de cyclus van leven en sterven. Dat is voor ons allemaal een pijnlijke situatie. Gelukkig heeft hij de weg gewezen om daar uit te komen, het zogenaamde achtvoudige pad, waarvan meditatie een onderdeel is.

De Boeddha had daarnaast oog voor specifiek verslavingen van mensen. Ook in de tijd van de Boeddha waren er al verslavingen, aan alcohol, bedwelmende middelen, eten en seks. De halfbroer van de Boeddha verloor zichzelf helemaal in erotiek. In deze tijd zijn er nieuwe verslavingen bijgekomen: tv-kijken, gamen, internet, social media.

Het kenmerk van iedere verslaving is dat je er (bijna) geen controle over hebt
Combinaties van verslavingen komen ook voor: drugs met alcohol, seks met internet. Daardoor ontstaan complexe en heel sterke, meervoudige bindingen aan het object van je verslaving. Het kenmerk van iedere verslaving is dat je er (bijna) geen controle over hebt. Het dwingt je. Als je er niet aan toegeeft ontstaat er onrust. Geef je wel toe, dan ontstaat er na een kortdurende ontspanning weer een nieuwe spanning. Zo gaat dat maar door. Zo wordt er onheilzaam, negatief karma opgebouwd, waar je heel moeilijk een nieuwe wending aan kunt geven. De negatieve tendensen gaan stapelen en worden groter waardoor de verslaving aan kracht wint. Slecht slapen, dwangmatig handelen, geïrriteerd zijn of last hebben van een gebrek aan energie kunnen het gevolg zijn.

‘Karma is mijn manager’ zei de eerwaarde Mettavihari, een Thaise monnik.

Inspanningen en gedragingen uit het verleden bepalen in hoge mate hoe je handelt ende richting waarin je je beweegt. Daar kun je niet aan ontkomen. Je zult ermee moeten dealen. Je kunt wel proberen om nieuwe inspanningen in een andere (juiste) richting te maken. Wellicht helpt dat je om wijsheid te vergaren, waardoor je je verslaving(en) los kunt laten.

Er wordt een onheilzaam, negatief karma opgebouwd, waar je heel moeilijk een nieuwe wending aan kunt geven.

Mijn moeder, 84 jaar oud, is van voor het internettijdperk. Ze heeft wel een telefoon, radio en tv. Ieder uur luistert ze naar het journaal op de radio, ook ’s nachts. Kort voor het radiojournaal wordt ze onrustig. Het apparaat moet aan, en als dat niet gebeurt dan is ze geïrriteerd en neemt de onrust toe. Vervolgens neemt dat ook wel weer af, want een uur later is er weer journaal. Gelukkig heeft zij nog ongeveer 50 minuten per uur waarin ze niet met het journaal bezig hoeft te zijn.

Het patroon is niet anders dan bij jouw verslaving. Onrust – kijken en luisteren – ontspanning – nieuwe onrust …, het gaat maar door. Alleen in jouw situatie volgen de verschillende onrustmomenten zich sneller op en zijn er verschillende kanalen (Facebook, Twitter, blogs, etc.) en vaak tegelijkertijd. Dat maakt dat het je veel meer uitput.

En dan is er nog zoiets als ‘de kat op het spek binden’. Hoe kleiner de afstand tot het object waaraan je verslaafd bent, hoe groter de verleiding om er gebruik van te maken.

Bij eetverslaving hebben ze dat onderzocht met pinda’s in bakjes. En ja, … een iPhone heb je altijd bij je. Druk van je sociale omgeving versterkt je verslaving nog eens extra. Twitteren, facebooken,
e-mailen, whatsappen, hippe telefoons, het is een ware cult. De eerste klanten van de nieuwste iPhones (5C en 5S) werden met applaus onthaald in de winkel. Sommigen hadden 24 uur voor de winkel staan wachten. Social media-vrienden worden onrustig of geïrriteerd als je niet of niet tijdig reageert.

Gebruik je Twitter een bepaalde tijd niet dan krijg je een verzoek om dat wel te doen. Zo wordt de druk van buitenaf opgevoerd en dat maakt je onrustig en dwingt je met je iPhone bezig te zijn.

Hier zie je een grote overeenkomst met de situatie van mijn moeder: het idee dat je iets mist als je niet voortdurend gericht bent op het apparaat, of dat nu een radio, een tv of een iPhone is. Voor mijn moeder zijn het de grote en kleine rampen in de wereld, voor jou zijn het wellicht spannende, grappige en interessante zaken, een gevoel van ‘erbij te horen’.

De laatste nacht voor zijn volledige ontwaken bleef hij zitten, totdat alle onruststokers verdwenen waren.

Hoe ging de Boeddha uiteindelijk om met al die specifieke verslavingen? De laatste nacht voor zijn volledige ontwaken bleef hij zitten, totdat alle onruststokers verdwenen waren. Er kwamen heel wat verleidingen voorbij. Al die verleidingen en negatieve tendensen vallen onder het begrip Mara, een boeddhistische variant op de duivel. Mara heeft mythische proporties gekregen, terwijl het niet meer en minder is dan deverzameling van al je gehechtheden. Dat is tegelijkertijd het mooie, die zijn stuk voor stuk te tackelen.

De Boeddha kon alle negatieve verleidingen weerstaan en zag de geweldige bevrijding die dat tot gevolg had. Volledig ontwaakt bleef hij zitten. Hij zag het lijden van anderen en gaf door wat hij ontdekt had. Mediteren kan dus helpen.

Toen ik midden jaren 80 begon te mediteren, trok ik tijdens de meditatie de stekker van de telefoon eruit. Dat kan nu ook. Op elk mobieltje zit een uitknop.

Meditatie helpt om zicht te krijgen op die patronen 
De deelnemers krijgen het advies hun mobieltjes, computers en boeken thuis te laten of in elk geval niet te gebruiken tijdens de retraites. Het leidt af en het dwingt je in je social media-patroon. Meditatie helpt om zicht te krijgen op die patronen. Dat is vaak de eerste stap in het loslaten.

Je iPhone kan je helpen bij het verminderen of oplossen van je verslaving, … oei, een duivelse binding? Er zijn talloze ‘apps’ waarmee je een moment van aandacht (mindfulness) kunt inbouwen. Je gebruikt als het ware de verslavende energie om een inspanning te leveren die je losmaakt van die verslaving.

Inspanning werkt in meditatie samen met concentratie en aandacht (mindfulness). Als die drie mentale factoren op de juiste manier samenwerken dan ontstaan er flarden van bevrijding. Al die flarden van loslaten en bevrijding leveren weer intuïtief inzicht (wijsheid) op. Daardoor zwakken de verslavingen af en kun je er uiteindelijk helemaal van verlost worden.

Thijs, begin klein, Thijs. Gun jezelf iSilence of een iBreak.

Bron