[Uit het Archief van Mystieke Overpeinzingen]
| De grote Tibetaanse wijze Longchenpa spreekt van de ruimtedimensie van de ultieme werkelijkheid die elk denkbeeld of elke metafoor overstijgt. Robert Hartzema licht in dit artikel toe waar Longchenpa op doelde, en welke plaats non-dualiteit in het boeddhisme inneemt. “In wezen is het zijn altijd het tegelijkertijd deelnemen aan beide werkelijkheden, de duale relatieve werkelijkheid en de non-duale absolute werkelijkheid.” Zonder enige verwezenlijking van gelijkheid
als het van nature aanwezig gewaarzijn,
kun je geobsedeerd raken door het woord ‘non-dualisme’
en je vertrouwen stellen in een bewustzijnsstaat waarbij je hoopt
dat elk referentiekader is opgelost.
Dit is een volstrekte misvatting – een duisternis
waarin het heldere gewaarzijn niet wordt herkend.
Het is in het van nature ontstane bewustzijn,
zonder enige transformatie of verandering
dat de hoogste vervolmaking van elk streven (naar vrijheid)
ervaren wordt als non-duaal.
De totale vrijheid van de drie dimensies van Zijn
- de ultieme betekenis van het niet-twee zijn van samsara en nirwana –
is het fort van de Ruimtedimensie van de ultieme Werkelijkheid,
de essentie van het Zijn dat van binnenuit vanzelf ontstaat, als volmaakte zuiverheid, als Ruimte,
terwijl het tegelijkertijd elk denkbeeld of elke metafoor overstijgt.
Longchenpa (1306 - 1368) A treasure trove of scriptural transmission
Het verhaal gaat dat, toen Siddharta ontwaakte en het hem volmaakt helder was hoe de mens zichzelf klem zet en het onontkoombare lijden vele malen versterkt en wat de weg is naar ultieme bevrijding, hij op datzelfde moment ook begreep dat dit inzicht nooit in woorden weer te geven zou zijn. Want op het moment dat je iets verwoordt, geef je slechts één visie op een werkelijkheid die in essentie multidimensionaal is, woordloos, ongrijpbaar en oneindig. Daarom zweeg hij negenenveertig dagen, totdat de ‘goden’ hem overhaalden om zijn inzichten toch woorden te geven, zodat zij niet voor de mensheid verloren zouden gaan.
Door op verschillende plekken en voor verschillende toehoorders een andere uitleg te geven, legde hij de basis voor verschillende wegen naar bevrijding, die in de volgende 2500 jaar door duizenden leraren werden vervolmaakt en in honderdduizenden teksten werden vastgelegd. Zo kristalliseerde het boeddhisme zich uit in verschillende stromingen, de hinayana, de mahayana en de zes vormen van vajrayana, waarvan dzokchen het meest vergaande inzicht is. En over het algemeen bestonden deze stromingen vreedzaam naast elkaar, hoewel de inzichten, aanwijzingen en oefeningen soms behoorlijk tegenstrijdig zijn. |