Vergankelijkheid [2]

Regelmatig kunnen scheuren ontstaan in de schijnwereld van onze zekerheid. Op indringende momenten realiseren we dat doodgaan onvermijdelijk is omdat een dierbaar persoon overlijdt of dat we ons leven niet kunnen beheersen vanwege een conflict, ongeluk of ziekte. Dan blijkt dat de vergankelijkheid onlosmakelijk met het leven verbonden is.

In het volgende citaat geeft Sogyal Rinpoche op treffende wijze de onvermijdelijkheid van vergankelijkheid weer:

Verandert alles niet voortdurend: de bladeren van de bomen in het park, het licht in je kamer terwijl je dit leest, de seizoenen, het weer, de tijd van de dag, mensen die op straat voorbijgaan? En hoe zit het met ons? Lijkt alles wat wij in het verleden hebben gedaan nu niet een droom? 

De vrienden waar we mee opgroeiden, de geliefde plekjes uit onze jeugd, de visies en meningen die we er eens zo hartstochtelijk op nahielden: we hebben ze allemaal achter ons gelaten. De cellen in ons lichaam sterven, de neuronen in onze hersenen vergaan, zelfs onze gelaatsuitdrukking verandert voortdurend, afhankelijk van onze stemming. Wat we verstaan onder ons karakter is in feite niet meer dan een bewustzijnsstroom. Vandaag voelen we ons goed, omdat de dingen goed gaan; morgen voelen we het tegenovergestelde. Waar is dat goede gevoel gebleven? 

Nieuwe invloeden namen bezit van ons toen de omstandigheden veranderden: wij zijn vergankelijk, de invloeden zijn vergankelijk, en er is nergens iets te vinden dat solide of blijvend is. Het enige dat we werkelijk hebben is het nu.

[Tibetaanse boek van leven en sterven]

Zijn we echter in staat deze vergankelijkheid toe te laten?
In de praktijk blijken we vaak bang te zijn voor de vergankelijkheid. We zijn bang om los te laten. Loslaten betekent vanuit ons beperkte ik-besef gezien dat er helemaal niets meer over blijft. Als ik het leven loslaat, denk ik dat ik zal verdwijnen. We blijken ontzettend gehecht te zijn aan het leven en nemen alles wat we ‘hebben’ als uitgangspunt. Loslaten van belangrijke ideeën, spullen of dierbare mensen roept dan onherroepelijk angst, wanhoop en verlies op. Wij willen niet met deze pijnlijke ervaringen geconfronteerd worden. Wij willen niet loslaten.

Loslaten wil echter niet zeggen dat we onszelf verliezen of opgaan in een onbewuste toestand. Loslaten is een noodzakelijk proces binnen een meditatieve scholing. Willen we actief ontvankelijk worden voor de levende stroom van zijn dan zullen we moeten leren los te laten. Vanuit dit perspectief betekent loslaten of meditatief sterven een overgangsritueel of een poort naar ruimte, licht en vreugde en bevestigen we juist de volheid van het authentieke leven.

Wat dienen we nu precies los te laten?
Het gaat om het loslaten van onze egocentrische levenshouding en de gehechtheid aan het leven. Loslaten of onthechten betekent echter niet een vorm van verdringing of onthouding. Het gaat er niet om mooie dingen los te laten of dat we niet meer van het leven en van mensen mogen genieten. Integendeel. Het gaat juist om het los laten van onze krampachtige houding van vastgrijpen en vasthouden. Deze krampachtige houding impliceert beperktheid, een vorm van fixatie. Zodra we deze fixatie op de vastgeroeste patronen en de dominante ik-beleving kunnen opgeven, manifesteert zich de grondslag van ons wezen, de spirituele essentie, de levende ervaring van leegte en volheid. Dan zijn we midden in het leven aanwezig, maar worden we er niet door geleefd of bevangen.

De grondslag is open en helder, allesomvattend. Vanuit een panoramisch bewustzijn participeren we aan het leven zoals het is: volledig, kleurrijk en ik-loos, in verbondenheid met een onpeilbare diepte, een heldere liefdevolle ruimte die zich op unieke wijze toont als mijn ware aard.

~Kees Voorhoeve