Verre velden
Essays en excursies 1995-2012 Ton Lemaire
Ambo/Anthos
In 'Verre velden' zijn de essays verzameld die Ton Lemaire de laatste twee decennia heeft geschreven. Ze handelen over een grote verscheidenheid van velden: de hoofdstukken bestrijken graanvelden, onder meer zoals ze in de schilderkunst zijn afgebeeld, het sprokkelen van hout, braakliggen (letterlijk en overdrachtelijk), archeologie en landschap, de indianen van Chili, de betekenis van de roos, een bijzonder gedicht van Rilke en ten slotte filosofie en de rol van het boek.
Ton Lemaire slaagt erin om concrete ervaringen te verbinden met meer algemene en soms vrij abstracte thema’s door ze te situeren in steeds bredere contexten. Zo kunnen ook ogenschijnlijk onbelangrijke details of gebeurtenissen een toegang bieden tot hedendaagse kwesties en soms uitmonden in maatschappij- of cultuurkritiek.
De roos bloeit omdat ze bloeit
De roos is een bloem, maar niet de eerste de beste. Ze gaat door voor de mooiste bloem, de bloem ‘par excellence’, beladen met een rijke symboliek en door de eeuwen heen bezongen en bewonderd door dichters en kunstenaars. Rozen komen in het wild voor maar worden ook al heel lang in tuinen en parken aangeplant en fleuren overal onze woonomgeving op. In de loop der tijd zijn honderden variëteiten van rozen ontwikkeld en er komen er nog steeds bij. Ze zijn prachtig om naar te kijken en sommige ook om te ruiken en ze zijn bovendien fascinerend om aan te denken, ook al ligt dat misschien minder voor de hand. Bewondering voor de schoonheid en verwondering over de bloei van de roos blijken bij nadere beschouwing een grensgeval van het denken te zijn, waarin de denkende geest zwicht voor de volstrektheid van een in zichzelf verzonken en verzadigd bestaan, zodat het doorgaan met vragen en verklaren geen zin meer heeft.
Dat is althans de stelling die wordt verdedigd door de filosoof Verhoeven in een hoofdstuk van zijn opmerkelijke inleiding in de filosofie, Inleiding tot de verwondering getiteld. Verwondering is het beginsel dat ons denken voortdrijft en filosofie is een radicalisering van de verwondering, de methodische verkenning van de gebieden die de verwondering ontsluit en van haar reikwijdte. De ervaren verwondering over het bestaan van de dingen – die zich uit in de vraag waarom er iets is en niet veeleer niets – kan zich onder andere uiten in een vreugde om het bestaan, dat van zichzelf en dat van wezens of dingen buiten ons: de elementaire ervaring van het geluk dat de dingen er zijn en ontkomen zijn aan de afgrond van het niets die om ons heen opdoemt. Op een pregnante manier kan die ervaring ons overvallen bij het zien van een bloeiende bloem, zoals een roos. In de bloei manifesteert het bestaan zich in zijn volstrektheid; het presenteert zich aan ons als in zichzelf gerechtvaardigd, als iets absoluuts dat zijn zin in zichzelf vindt en met zichzelf identiek is, ‘een adembenemend moment van volheid boven de afgrond van het niets’.
Zie ook: Video