Het is een vreemde gewaarwording om iemands droom-dagboek overhandigd te krijgen. Het is een compliment dat men de intieme geheimen van iemands leven toevertrouwd krijgt. Maar het is een dubbelzinnige situatie, want deze intieme geheimen zijn geschreven in een vreemde en nauwelijks begrijpelijke taal.
Het doel van deze inleiding is te helpen dit bijzondere verslag begrijpelijker te maken.
Om te beginnen, was dit droomdagboek [DD], kennelijk niet bedoeld voor publicatie. Wij zijn bevoorrecht om een zeer persoonlijk verslag te zien, soms neergekrabbeld midden in de nacht, na een droom of een visioen. Omdat Swedenborg ons eigenlijk niet heeft uitgenodigd om dit te lezen, dienen wij dit materiaal met enig respect te behandelen. Wij zijn bevoorrecht hier iets te zien wat waarschijnlijk de oudste en langste serie dromen is die beschikbaar is in welke taal ook. Voor degenen die werkelijk geestelijke ontwikkeling willen begrijpen, zouden we geen toevalliger materiaal kunnen hebben gehad. Het dagboek werd geschreven toen Swedenborg, de wetenschapper, net aan het veranderen was om een religieuze ziener te worden. Deze dromen tonen de ontwikkeling die later leidden tot zijn ervaringen van hemel en hel. Swedenborg zocht God innerlijk te ontmoeten en deze dromen geven een glimp weer van de dialogen van veranderingen in deze ontmoeting. Terwijl hem zijn grootste wens werd gegeven, leidde het goddelijk antwoord hem ook tot persoonlijke veranderingen die hem zouden helpen het Goddelijke te ontvangen.
Wat is een droom?
Degenen die dit niet nauwkeurig hebben bekeken, beschouwen het als een soort nutteloze verbeelding die zichzelf uitrolt wanneer we niet gefocust zijn op de echte wereld. Zulke mensen zien hun eigen levenslange productie van zo’n acht dromen per nacht over het hoofd. Dromen zijn dramatische uitbeeldingen van de basisonderwerpen van het leven van een individu. Het is de moeilijke symbolische taal ervan die iedereen afkerig maakt behalve de noeste onderzoeker. Stel dat je een droommaker zou willen worden. Dan is dit wat je moet doen. Je hebt een intieme relatie met iemand. Jouw taak is het om te wachten tot hij slaapt en hem dan een intiem verslag aan te bieden met betrekking tot de essentiële dingen van zijn leven. Jouw intimiteit is zo subtiel en vol van gevoel dat je weet, bijvoorbeeld, dat zelfs een granenontbijt de betekenis heeft van een intieme familiebijeenkomst. Je weet ook meer dan de dromer. Je weet dat intieme familie bijeenkomsten niet alleen plezierig zijn, het zijn ook de meest diepgaande werkingen van de wijze van de geestelijke ontwikkeling van deze persoon.
Maar in jouw wijsheid, wens je te spreken in een gecodeerde boodschap die hem vrij laat. Zowel jouw intimiteit als jouw wens om hem vrij te laten zou je ernaar doen neigen om een symbolische taal of parabel te gebruiken, wat Swedenborg noemt ‘de taal der overeenstemmingen’. Maar er is nog een reden voor symboliek. Het is een zeer wijs gecomprimeerde taal die tegelijkertijd verschillende dingen kan zeggen. Je kunt tegelijkertijd op alle niveaus werken in en parabel, vanaf het alledaagse tot het hemelse. Dus, als droommaker, zal je met die persoon spreken vanuit de binnenste natuur van zijn leven in een symbolische, dramatische taal van levende gebeurtenissen op een wijze die zijn vrijheid niet aantast.
Momenteel is deze persoon verdwaald. Zijn geestelijke ontwikkeling groeit vanuit geregelde intieme bijeenkomsten zoals die aan de ontbijttafel. Hij weet dit helemaal niet. Hij denkt dat het alleen maar plezieriger is om iedereen samen aan het ontbijt te hebben. Hij heeft tijdelijk deze lijn van zijn geestelijke ontwikkeling verloren. Zijn aandacht wordt verspreid over andere zorgen. Wij moeten hem eraan herinneren. Dus hier is de droom. Hij valt in slaap en wij laten hem door deze ervaring gaan. Hij is in de keuken; het is een beetje donker (weinig inzicht); er haasten zich mensen langs hem heen (meer haasten dan wandelen, meer verspreiden dan bijeenkomen); een groot pak ontbijtgranen valt om en verspreidt zich in alle richtingen (er gebeurt hier veel). Hij probeert het bij elkaar te verzamelen, dan wordt hij wakker. Deze samengevatte boodschap zegt, waar je staat, het is donker; mensen haasten zich te veel en gaan uiteen. Je moet bijeenkomen. Het wordt voorgesteld als een granenontbijt omdat, voor hem, datgene waar het betrekking op heeft, niet al te belangrijk lijkt wanneer hij wakker is. ‘Ik weet niet waarom ik zo druk was met alleen maar ontbijtgraan bijeen te rapen’. Maar het gevoel in de droom was geheel het tegengestelde. Het was dringend om dit graan te verzamelen. Het gevoel in de droom is altijd correct. Op het ene niveau zegt het dat je leven uit elkaar valt en dat je het bijeen moet rapen. Op een dieper niveau wordt gewezen naar zijn geestelijke ontwikkeling en graan betekent innerlijke goedheden en waarheden (zie: Swedenborgs Hemelse Verborgenheden 7112).
Hier is iets van een boodschap van de Ene die in een intieme verbinding met ons leeft, de Ene die bezorgd is over de kwaliteit van ons leven en ons toch in essentie vrij laat. Maar dit is een proces dat de meesten verwerpen als nutteloze verbeelding. Inderdaad een granen-ontbijt.
Het basisproces dat onder dromen ligt is hetzelfde als de taal der overeenstemmingen wat Swedenborg later begon in te zien als de hoofdsleutel tot het verstaan van alle geestelijke zaken. In het ‘droomdagboek’ zien we Swedenborg deze taal beginnen te ervaren en te begrijpen. In feite toont het eerste deel van het dagboek dat Swedenborg al enige ervaring in deze zaken heeft gehad.
Vanaf het begin begreep hij zijn dromen veel beter dan zijn tijdgenoten. Toch werd zijn begrip van deze taal der parabels steeds zekerder naarmate het dagboek vorderde. Dit wil niet zeggen dat de persoonlijke droombeelden van een individu en de overeenstemmingen in de Bijbel precies hetzelfde zijn, maar dat ze hetzelfde proces weergeven. In de Bijbel spreekt de Heer tot de mensen in termen van intieme ervaringen van rassen van mensen, terwijl in het geval hierboven, het een spreken is tot een mens in termen van zijn eigen levenservaring. Het proces is hetzelfde.
In feite is een van de centrale gevolgtrekkingen in het werk van ‘de Natuurlijke Diepte in de Mens’, dat dit proces, dat dromen beschrijft en verscheidene andere innerlijke processen, een inherent, natuurlijk proces. Iedereen heeft het, of hij nu wel of niet belang hecht aan symboliek. Er zijn experimenten die aantonen dat het niet echt kan worden toegesloten. Dromen stopzetten als experiment neigt ertoe dat dromen zich verspreiden in het waakbewustzijn. In feite is dit het meest fundamentele van alle processen die onder het bewustzijn liggen. Wat er ook gedaan wordt om aan het mentale functioneren grenzen te stellen of het te beschadigen, het zal alleen maar zorgen dat dit allerinnerlijkste proces zal ontwaken. Bijvoorbeeld, probeer alle zintuigelijke invloed af te schermen bij iemand die blind, doof en als een foetus in warm water drijft. Wordt zo’n persoon onbewust zonder alle zintuigelijke gegevens die hem georiënteerd houden? Zeker niet. De innerlijke natuurlijke symbolische droom-maker komt naar boven met vlammende kleuren. De religieuze mens is vaak nalatig om de diepten van de menselijke ervaring te beschouwen, verwerpt dromen en gelijkaardige staten als van twijfelachtig nut. Klinisch psycho-logen maken er gebruik van maar zien zelden de religieuze gevolgtrekkingen. Toegewijde volgelingen van Swedenborg zouden liever het feit dat hij zijn dromen bestudeerde, over het hoofd zien, juist in de tijd dat hij een ziener zou worden. Het is alsof we onze kennis in hokjes hebben verdeeld en er problemen mee hebben te zien, wat beschouwd wordt als een eenvoudige persoonlijke erva-ring, ook bredere religieuze contexten heeft. Als we alleen zorg droegen voor onze persoon, hierboven, een diepere religieuze ervaring te geven, zouden we hem dezelfde droom hebben moeten geven. Toch blijkt het dat de droommaker zorgdraagt voor het hele scala van onze levenservaring. De boodschap voor onze persoon boven, is passend voor beter eten, meer bijeenbrengen dan verspreiden, vrede naar zichzelf en zijn familie brengen en hem te laten terugkeren op zijn persoonlijke, natuurlijk geestelijke pad.
Stel je het beeld voor dat je binnenin de intieme details van het leven bent van die persoon en je kunt beginnen dromen te verklaren. Het is geen intellectueel proces maar meer een van proberen de persoon aan te voelen. Het helpt zeer om te visualiseren dat je in dezelfde droom opgenomen bent, zodat je het gevoel krijgt wat er gaande is.
Laten we dan eens kijken naar een van de dromen in Swedenborgs droomboek: [DD 18]
‘Stond achter een machine die in beweging werd gezet door een wiel; de spaken verstrikten mij hoe langer hoe meer en voerden me omhoog, zodat het onmogelijk was te ontsnappen; werd wakker.’
Swedenborg was een mijnbouwingenieur. Hij had vele zorgvuldige tekeningen van zulke machines gemaakt. Hij probeerde om de processen in de mijnindustrie te verbete-ren en dit impliceerde nieuwe en betere machines. Laten we proberen de ervaring binnen te gaan om te zien of wij kunnen aanvoelen waar het over gaat. We staan achter de machine. Normaal zouden we ons veilig voelen en niet verwikkeld ín de machine. Het moet groot zijn. Grote in elkaar geschakelde wielen. O, o! We raken er hoe langer hoe meer in verwikkeld, gepakt door de spaken. Daar gaan we dan. Het is beangstigend. We zijn gepakt door de spaken en worden omhoog gevoerd. Er is geen ontkomen aan. Er is een hopeloos gevoel. We kunnen de grote wie-len horen malen, bewegen, ons dragen, onverbiddelijk. Wat staat er te gebeuren? We worden wakker.
Let op het drama. Eerst staan we er achter, minder betrokken, niet opgeheven. Dan worden we er in betrokken, opgeheven. Swedenborg de ingenieur kon erbij staan, niet omhoog meegevoerd worden. Dit is een van de eerste dromen in het dagboek. Hij werd gepakt en omhooggevoerd. Hoewel het best angstig kan zijn, is de gebruikelijke conclusie van ‘omhoog’, is naar datgene wat hoger is, het geestelijke.