~Frits Koster
Vraag: Als jij het antwoord zou krijgen
op de belangrijkste vraag in jouw leven,
en het antwoord was in grote lijnen het
tegendeel van wat je verwachtte of
hoopte, zou je het antwoord accepteren?
Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?
Er wordt wel eens gezegd dat meditatie
ons leven vrijer, maar niet altijd direct
gemakkelijker maakt. Zo besefte een
vrouwelijke deelnemer vorig jaar tijdens
een retraite plotseling dat ze beter kon
gaan scheiden van haar partner. In hedendaags
onderzoek omtrent de effecten van
mindfulnesstraining wordt dit wel
benoemd als waardenverheldering; we
worden ons meer bewust van doodlopende
levenswegen en van wat ons gelukkig
maakt en energie geeft.
Verdringen noch verdrinken
Hoe kun je omgaan met dit soort schokkende
inzichten? Je kunt ze natuurlijk verdringen
of negeren. Maar zoals het Aziatische
gezegde luidt: ‘Je kunt een half
ingeslikt stekelvarken beter niet meer
proberen uit te spugen!’
Maar ook bij positieve emoties en kwaliteiten
kan het gebeuren dat je vergeet
deze als opmerkzaamheidsobject te
beschouwen. Als we ons uiterst creatief
voelen of plots een verhelderend inzicht
krijgen, dan gaan we hiermee aan de haal.
In meditatie verkregen inzichten kunnen
daardoor heel dwingend worden. We verliezen
ons in het inzicht en zetten zo onze
nuchterheid of objectiviteit op het spel.
Klakkeloos meegaan met op deze manier
verkregen inzichten kan zelfs tot hypomanie
of manie leiden.
De Boeddha gaf een heel belangrijk advies
in het Mahasatipatthana-sutta: ‘O monniken, hij of zij aanschouwt de wereld, zonder
bezitterigheid en zonder aversie tot de
wereld.’ De wereld staat voor alle verschijnselen
die we in onze beleving tegen
kunnen komen, dus ook voor inzicht! Het
kan rust geven om inzicht en daaruit
voortvloeiende reacties en emoties in eerste
instantie louter innerlijk te aanschouwen;
zonder ze te verdringen maar ook
zonder erin te verdrinken.
Afwachten of Handelen?
Tijdens een zitmeditatie zo’n 22 jaar geleden,
toen ik nog boeddhistische monnik
was, kwam bij mij het besef op dat het
beter was om geen monnik meer te zijn.
Maar na een aantal jaren in Zuidoost-Azië
te hebben geleefd, was ik nu volop bezig
met de opbouwfase van een meditatiecentrum
in Groningen. Als ik het inzicht
direct had opgevolgd, zou dit tot gevolg
hebben gehad dat er veel steun hiervoor
weggevallen zou zijn. Ik ben niet impulsief
met het inzicht meegegaan maar koos
ervoor het eerst te laten rijpen. Dat
leverde het weloverwogen besluit op om
nog twee jaar monnik te blijven, waarna
ik met een gerust hart kon uittreden,
wetende dat het centrum in een stabiele
fase was terechtgekomen.
Sommige inzichten kunnen snel opgevolgd
worden, andere inzichten hebben
een langere tijd nodig en soms kan een
inzicht na verloop van tijd ook meer
begrepen worden als een impulsieve
opwelling. Door een aanschouwende houding
aan te nemen, kun je een betere
inschatting maken wat een geschikte tijd
en plek kan zijn om het inzicht in actie om
te zetten. Soms is het beter te wachten,
soms biedt een geleidelijk stappenprogramma
uitkomst en soms is het verstandiger
een pijnlijke stap niet langer uit te
stellen. Meditatie, reflectie, maar ook het
bespreken van knelpunten of inzichten
met goede vrienden, helpen om tot een
goede beslissing te komen.
Lees verder
