"Het is een groot voorrecht om in deze drukke maatschappij af en toe
met je aandacht naar de adem terug te kunnen gaan. Op elk moment van de
dag kun je je op je ademhaling richten waar je ook bent en wat je ook
doet; niet alleen wanneer je in de meditatieruimte zit maar ook als je
thuis of op kantoor aan het werk bent of als je in de auto of de bus
zit. Er zijn allerlei oefeningen die je kunnen helpen om met je aandacht
bij de adem te blijven en te verwijlen in het hier en nu ".
~Thich Nhat Hanh
Of we nu afwassen, lopen, autorijden en koken, Thich Nhat Hanh ziet het
leven als een kunstwerk. In de dagelijkse handelingen vrede, kalmte en
openheid uitdrukken. Hij geeft verschillende voorbeelden vanuit het
dagelijkse leven om terug te keren naar onze ware natuur, die open en
helder is. Mediteren kan je eigenlijk overal, bijvoorbeeld tijdens de
afwas:
"Je kunt volgens mij alleen maar denken dat afwassen niet leuk is als
je er niet mee bezig bent. Als je eenmaal met opgestroopte mouwen en
met je handen in het warme water bij de gootsteen staat, is het
werkelijk heel prettig. Ik neem graag de tijd voor elk bord en ben me
helemaal bewust van het bord, het water en mijn bewegingen. Als ik me ga
haasten om eerder aan mijn toetje toe te komen, weet ik dat de tijd dat
ik met de afwas bezig ben onplezierig zal zijn en niet de moeite waard
om geleefd te worden. Dat zou jammer zijn, want elke minuut, elke seconde van het leven is
een wonder. Elke gedachte en elke handeling waar we het zonlicht van ons
bewustzijn op laten schijnen wordt heilig. Ik moet toegeven dat ik iets
langer over de afwas doe, maar beleef elk moment ten volle en ik ben
gelukkig. Afwassen zowel een middel als een doel in die zin dat we niet
alleen afwassen om alles weer schoon te krijgen, maar ook om het
afwassen zelf, om elk moment ten volle te beleven."
~Thich Nhat Hanh
Toch is dit aandachtig oefenen geen gemakkelijke opgave, omdat we in
onze westerse cultuur erg doelgericht bezig zijn. We willen dingen
hebben, vanuit een bezitsdrang op zoek naar bevrediging. We hebben
moeite om op ontspannen wijze handelingen te verrichten. We zijn gehaast
bezig en hebben al helemaal moeite om dingen te doen die voor ons geen
nut lijken te hebben. Onze dagelijkse houding kenmerkt zich meer door
onrust en afwezigheid dan door “aandachtig zijn”. We leven daardoor in
een bewustzijnsvernauwing. We worden door gebeurtenissen geleefd. We
raken zo gefascineerd door dingen en processen om ons heen dat we niet
echt leven. We bevinden ons in de wereld van Samsara, zoals dat in de
boeddhistische filosofie wordt uitgedrukt. Samsara is de
ervaringstoestand van afgedwaald zijn. We zijn niet bewust aanwezig maar
we laten ons automatisch en constant mee sleuren door dat wat zich
aandient. We zijn zodoende afwezig en leven in een wereld van schimmen:
"De eucharistie is een oefening in bewust aanwezig zijn. Toen Jesus
het brood brak en het met zijn discipelen deelde, zei hij “Eet dit. Dit
is mijn lichaam'. Hij wist dat de discipelen werkelijk deelhadden aan
het leven op het moment dat zij een stukje brood met volle aandacht
aten. In hun dagelijkse leven waren zij waarschijnlijk met hun aandacht
bij heel andere dingen tijdens het eten, waardoor brood geen brood meer
was, maar een schim. Als we in gedachten verzonken zijn, zijn de mensen
die we dagelijks om ons heen zien slechts schimmen; ze bestaan niet echt
voor ons en wij zijn zelf ook maar een schim. Door te oefenen met onze
aandacht te blijven bij wat we aan het doen zijn, kunnen we werkelijk
aanwezig zijn. Wanneer we er zelf echt zijn, zullen we ook echte mensen
om ons heen zien en is het leven in al zijn volheid aanwezig. Of we nu
brood eten, een mandarijn of een koekje, de kunst blijft om er met onze
aandacht bij te zijn."
~Thich Nhat Hanh
Ook al willen we oprecht oefenen met “aandachtig zijn”, steeds vallen we
weer terug in onze beperkte egocentrische levenshouding. Het
automatisch laten meeslepen heeft voor ons een veilige kant. Ik wil
liever verzinken in zekerheid in plaats van mijn frustratie tegemoet te
treden. Het is toch ook indrukwekkend overgeleverd te zijn aan de
zuigkracht van de wereld en vanuit een roes mijn vastgeroeste
denkpatronen tot rust te brengen.
De eenvoud van het moment slaan we echter over. Iedere keer als we
proberen direct aandacht te schenken aan de ervaring van het moment en
een innerlijke kalmte proberen te creëren, komt er meteen weer een
tegenreactie van allerlei 'ikken' die de baas willen spelen. Op zoek
naar macht, erkenning, bevestiging, de leegte opvullend, lekker
fascinerend. We zijn verstrikt in onze eigen identificaties en het lijkt
een onmogelijke opdracht deze diep gewortelde bewustzijns-vernauwing te
ontrafelen. Wat zal er gebeuren als het gedrag van die vele 'ikken'
ontmaskerd wordt? Mijn hoofd vol spanning, golven van energie, storm en
omweer, een overweldigende angstervaring en meteen weer de neiging om
weg te vluchten. Loslaten doet pijn. De vele 'ikken' verzetten zich
snakkend naar voeding, de situatie staat op scherp. Ik wil loslaten maar
kan het niet. Zo veel onrust. Ik ga er toch in mee en laat mij
beïnvloeden. Even later baal ik van deze afwezige houding. Wat is nu
werkelijk de grondtoon in mijn leven? Hoe kan ik veranderen?
~Kees Voorhoeve
Uit: Aandacht. Naar aanleiding van de levensvisie van Thich Nhat Hanh