Een licht voor jezelf is een standaardgids voor meditatie, transformatie en het toepassen van spirituele principes in het dagelijkse leven.
Op zoek naar het hart van wijsheid samen geschreven met de meditatieleraar Joseph Goldstein, is een prachtige boek waarin de verschillende aspecten van inzichtmeditatie besproken worden.
In zijn boek Na het feest komt de afwas geeft Jack Kornfield veel ontroerende en boeiende beschouwingen over het lijden van de mens, de stadia van ontwaken en wijsheid op het spirituele pad.
Jack Kornfield heeft vele reizen gemaakt in India, Burma, Laos en Thailand en heeft onderricht gehad van verschillende oosterse leraren waaronder Ajahn Chah, Achaan Chaa, Mahasi Sayadaw en Achaan Boeddhadasa. Verder is hij mede oprichter van een meditatiecentrum in Amerika: Insight Meditation Society en hij geeft al vanaf 1974 internationaal meditatie-onderricht.
Waarom mediteren
In zijn boek Op zoek naar het hart van wijsheid, begint Jack Kornfield aan te tonen waarom meditatie belangrijk in ons leven is door te verwijzen naar een kort verhaal over de Boeddha:
Volgens de overlevering ontmoette de Boeddha vlak naar zijn verlichting een man die getroffen werd door de bijzondere uitstraling en sereniteit van zijn aanwezigheid.
De man bleef staan en vroeg: 'Mijn vriend, wat bent u?'
'Bent u een hemels wezen of een god'? 'Nee', zie de Boeddha.
'Bent u dan een magiër of een tovenaar'? Weer antwoordde de Boeddha: 'Nee'.
'Bent u dan een gewoon mens'? 'Nee'.
'Maar mijn vriend, wat bent u dan'?
De Boeddha antwoordde: 'Ik ben ontwaakt'.
In Na het feest komt de afwas, beschrijft Jack Kornfield het belang van ontwaken. Ontwaken vormt de essentie van de mystieke weg in het algemeen en voor het Boeddhisme specifiek gezien. De term 'Boeddha' betekent iemand die wakker is, die ontwaakt is. Hierbij ontvangen we inzicht over ons diepste wezen, de Boeddha-natuur. Het betreft een ervaringsniveau van helderheid en openheid, het is een ervaring van bevrijding.
Waarom dient de mens wakker te worden en zich te bevrijden? Het uitgangspunt is dat de mens functioneert vanuit onwetendheid en gehechtheid, een ervaring van fixatie. De Boeddha kwam tot het inzicht dat het leven lijden is. Hij gebruikte het Sanskrietwoord Dukkha, dat vertaald wordt als lijden maar het betekent ook frustratie en ontevredenheid. We zijn gericht op geluk en het positieve in het leven, maar vroeg of laat zullen we merken dat het niet gaat zoals we willen. We hebben de neiging vast te houden aan dat wat we hebben, maar fundamenteel gezien kunnen we niets vasthouden, want het leven is vergankelijk. Alles beweegt en stroomt. Vasthouden is een illusie. Omdat we niet met de vergankelijkheid durven mee te stromen voelen we ons ongelukkig. Zodoende raken we verstrikt in angst, haat en begeerte. Het is een vicieuze cirkel, Samsara genaamd.
Hoe kunnen we deze gehechtheid doorbreken? De sleutel voor het ontdekken van de zin het van leven is 'aandacht'. Door 'aandachtig zijn' kunnen de verborgen kracht van de Boeddha meer en meer naar voren brengen. In ons dagelijkse leven verliezen we ons in gedachten en gevoelens. Onze aandacht is verstrooid. Door meditatie worden we bewust van onze houding. Tegelijkertijd leren we het leven en het lijden toe te laten. Meditatie opent onze houding. Alles wat afgesloten is wordt geopend en alles wat reactief is wordt in balans gebracht. Het gaat om 'aandachtig zijn' bij hoe ik leef. Aandachtig kijken naar mijn leven en de cirkel van gehechtheid doorbreken op zoek naar innerlijke kracht en vrijheid. Om deze kwaliteiten van de Boeddha-natuur te ontdekken dienen we eerlijk naar ons eigen leven te kijken. Vooral in confrontatie met de dood wordt het essentiële van ons wezen naar voren gebracht. Wat is de zin van het leven als ik sterf? Heb ik op de juiste wijze lief gehad? Heb ik geleerd om vanuit wijsheid en compassie te leven?
De ene zitplaats
Naast 'aandachtig zijn' legt Jack Kornfield in zijn boeken veel nadruk op de oefening van stabiliseren en evenwicht. Hij noemt het de 'ene zitplaats innemen'. Het gaat eerst om de juiste weg te kiezen. We zoeken naar wat bij ons past. Dat we verschillende wegen uitproberen en daarmee experimenteren vormt een prima begin van de weg. Maar willen we tot verdieping komen, dienen we één weg te kiezen en daarin te volharden, vastbesloten door te zetten en niet meer bij confrontatie of twijfel weg te vluchten en weer een andere weg te kiezen. Maar de essentie van de ene zitplaats is werkelijk in stilte met veel geduld te zitten en alles wat in onze ruimte verschijnt onder ogen durven te zien. Jack Kornfield verwijst naar het verhaal van de Boeddha, die uiteindelijk na een intensieve ontdekkingsreis onder een boom ging zitten in diepe meditatie met een stabiele houding zittend als een berg. De Boeddha zat geworteld op de aarde en toen verscheen Mara, de boeddhistische duivel van de verleiding. De Boeddha keek met open ogen, vol van spirituele moed, naar de begeerte, haat en angst die Mara naar voren bracht. De Boeddha kon echter alles wat Mara uitprobeerde om hem van slag te brengen weerstaan. Hij brulde als een leeuw en Mara verdween. Meditatie betekent dus de confrontatie met het leven en onszelf aangaan. Vanuit de ene zitplaats gaan we door de poort van het lijden. We ervaren pijn, verdriet en tegenslagen. Zie het, laat het toe, maar ga er niet in mee. We zijn geopend naar alles wat verschijnt ook naar de donkere kanten van de persoonlijkheid. Kijk er met veel compassie naar. Tegelijkertijd dienen we grenzen te stellen aan de chaos en niet mee te gaan met alle sensaties en prikkels van het drukke leven, kortom fundamenteel aanwezig zijn vanuit die ene zitplaats. Jack Kornfield omschrijft de 'ene zitplaats' als volgt:
"Als we genoegen nemen met een beetje oefenen volgens de ene traditie, en nog een beetje van een andere en nog een andere, zal het werk dat we hebben gedaan meestal niet accumuleren als we op de volgende oefenmethode overgaan. Het komt overeen met het graven van allerlei ondiepe kuilen, in plaats van een diepe put. Dit van de hak op te tak springen leidt ertoe dat we nooit genoodzaakt zijn onze eigen verveling, ongeduld en angsten onder ogen te zien. Zo worden we nooit met onszelf geconfronteerd. Dus moeten we een in de tijd beproefde methode met voldoende diepgang kiezen, een methode die ons hart aanspreekt. En vervolgens dienen we het vaste besluit te nemen om in die methode te volharden gedurende alle tijd die nodig is om onszelf te transformeren. Dit is het uiterlijke besluit van de ene zitplaats. Als we deze uiterlijke keus hebben gedaan uit de vele beschikbare wegen naar de top, en een begin hebben gemaakt met systematische oefenen, ontdekken we vaak dat we van binnenuit worden overvallen door allerlei vormen van twijfel en angst; allemaal gevoelens die we nooit bewust hebben durven ervaren. Uiteindelijk zal alle ingedamde pijn van een mensenleven buiten zijn oevers treden. Als we eenmaal een oefenmethode hebben gekozen, zullen we de moed en de vastberadenheid moeten opbrengen om er trouw in te volharden, ondanks al onze problemen. Dit is het innerlijke aspect van het innemen van de ene zitplaats."
Na het feest komt de afwas
Als we het mystieke pad volgen en uiteindelijk helderheid en evenwicht bereiken, zijn we dan volkomen gelukkig en zullen we ons nooit meer laten raken door de negativiteit van het leven? Jack Kornfield geeft aan dat dit een illusie is. Er is geen verlicht pensioen. Iedere keer als we ergens doorheen gaan en bepaalde emotionele patronen doorbreken, volgt weer een nieuwe fase van strijd en worsteling. In zijn prachtige boek "Na het feest komt de afwas" geeft hij hierover het volgende weer:
"Er bestaat niet zoiets als een staat van verlicht rentenieren; er is geen ontwaakervaring die ons boven de wet van verandering plaatst. Alles ademt en gehoorzaamt aan cycli. De maan, de effectenbeurs, ons hart, de spiraalnevels - alles expandeert en trekt zich samen op het ritme van het leven zelf. Momenten van diepe vrede en een nieuw gevonden liefde worden gevolgd door periodes van verlies, zich afsluiten, angst of ontkenning en verraad. Als we de berg afdalen zullen we schrikken als we merken hoe onze oude gewoonten ons daar beneden op wachten, als een stel gemakkelijke, vertrouwde kleren. Zelfs als we een geweldige transformatie hebben doorgemaakt en we ons vredig en onwrikbaar voelen, zullen we onvermijdelijk door een deel van datgene wat met ons mee teruggekomen is op de proef gesteld worden."
En ook al zullen we na een transformatieproces meer en meer de Boeddha-natuur wakker maken, iemand die volledig wakker is, zal zich nog steeds door het leven laten raken. Emoties bepalen immers de kleur van het leven. Natuurlijk ervaart een Boeddha verdriet en pijn én geluk en enthousiasme. Alleen hij of zij blijft er niet in hangen. Er is sprake van meestromen, een houding van niet-identificeren. Vanuit een authentieke ervaring beleven we het leven zoals het is, in het hier en nu, zonder haast. We laten niet het leven zelf los, maar juist de krampachtige houding van vastgrijpen en vasthouden. Zodoende ontwaken we voor de Bron van het leven en verblijven we in dit grote mysterie. Dan ervaren we de werkelijkheid vanuit een totaal nieuw perspectief of zoals Jack Kornfield een citaat van T.S. Eliot aanhaalt:
"Het eind van al ons zoeken is bereikt als we terug zijn aan het begin en die plek voor het eerst echt kennen."